Việt Nam nghiên cứu thành công hai thuốc phóng xạ Na¹⁸F và Cr³²PO₄ phục vụ chẩn đoán và điều trị ung thư

Y học hạt nhân đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong công tác chẩn đoán và điều trị bệnh, đặc biệt là ung thư. Trong xu thế đó, nhóm nghiên cứu do PGS.TS Lê Ngọc Hà chủ trì tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã thực hiện đề tài “Nghiên cứu điều chế thuốc phóng xạ 18F-Sodium fluoride và 32P-Chromic phosphate”. Đây là hai loại dược chất phóng xạ (DCPX) có tiềm năng lớn trong ứng dụng lâm sàng, nhằm nâng cao khả năng chẩn đoán hình ảnh và hiệu quả điều trị bệnh lý ung thư.
Với 18F-Sodium fluoride (Na¹⁸F) – loại thuốc phóng xạ ghi hình PET chuyên biệt cho xương – nhóm nghiên cứu đã thiết kế và chế tạo thành công module tổng hợp tự động sử dụng bộ kit một lần, công suất 1.000 mCi/mẻ, đạt hiệu suất tổng hợp trên 90%. Quy trình điều chế đã được hoàn chỉnh, đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng theo Dược điển Anh 2018, với độ ổn định duy trì đến 8 giờ sau tổng hợp. Thử nghiệm trên động vật cho thấy Na¹⁸F cho hình ảnh PET/CT sắc nét, độ hấp thu cao tại tổ chức xương và không gây độc tính cấp trên chuột ở liều cao gấp 100 lần liều dùng cho người. Những ưu điểm vượt trội này giúp Na¹⁸F trở thành lựa chọn đầy hứa hẹn thay thế kỹ thuật xạ hình xương truyền thống sử dụng 99mTc-MDP.
Đối với 32P-Chromic phosphate (Cr³²PO₄) – thuốc phóng xạ điều trị ung thư – nhóm đã tổng hợp thành công từ đồng vị 32P tạo ra tại lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt, với hiệu suất điều chế đạt khoảng 86%. Chất lượng sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn Dược điển Mỹ (USP41). Trên mô hình chuột, Cr³²PO₄ cho thấy khả năng tập trung cao tại gan và đào thải chủ yếu qua thận. Đặc biệt, sau 2 tuần điều trị, thuốc giúp giảm kích thước khối u tuyến tiền liệt đến 21,92%, và sau khoảng 5 chu kỳ có thể giúp khối u teo hoàn toàn. Các kiểm tra huyết học và giải phẫu bệnh cho thấy mức độ an toàn của thuốc ở ngưỡng chấp nhận được.
Kết quả của đề tài là bước tiến đáng kể trong nỗ lực tự chủ dược chất phóng xạ trong nước – lĩnh vực vốn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu. Thành công này góp phần thúc đẩy ứng dụng đồng vị phóng xạ trong y học, đồng thời mở ra triển vọng phát triển các loại thuốc phóng xạ chuyên biệt khác phục vụ chẩn đoán và điều trị bệnh lý phức tạp./.
TH