Bên bến đò lịch sử

Thứ năm - 23/01/2025 03:32 62 0

Sự kiện Bến đò Cố Xin được xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh là niềm vui sướng, tự hào của người dân xã Xuân Lam (Hưng Nguyên), nhất là với con cháu của cố Xin – người chèo đò chở bộ đội qua sông trong những năm chống Mỹ. Đồng thời, nhiều người mong muốn cố Xin sẽ được ghi công, xứng đáng với sự hy sinh vì quê hương, đất nước.
Đưa bộ đội qua sông
          Gần 3 năm trước, chúng tôi về xã Xuân Lam (Hưng Nguyên) tìm hiểu, viết bài “Ký ức về bến đò Cố Xin bên dòng sông Lam”. Bài báo tập hợp tư liệu lịch sử và ý kiến của các nhân chứng về hoạt động của bến đò Cố Xin thời chống Mỹ và tinh thần dũng cảm của cụ Lưu Xuân Khuồi (tên thường gọi là cố Xin). Qua đó, dẫn ý kiến của lãnh đạo địa phương về việc thực hiện các bước làm hồ sơ đề nghị xếp hạng di tích.
          Ngày 27/12/2024, UBND tỉnh ra Quyết định số 3621/QĐ-UBND về việc xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh đối với Bến đò Cố Xin, xã Xuân Lam (Hưng Nguyên). Mới đây, có dịp qua xã Xuân Lam, chúng tôi ghé thăm ông Lưu Văn Tín (con trai cả của cố Xin) để chúc mừng toàn thể đại gia đình. Ông Tín và em gái út là Lưu Thị Vinh thực sự phấn khởi khi bến đò gắn với cuộc đời bố, mẹ và những năm tháng tuổi thơ trở thành di tích lịch sử. “Di tích là của chung toàn xã nhưng gắn liền với các bậc sinh thành của chúng tôi nên mấy ngày nay các thành viên trong đại gia đình đều rất vui sướng và tự hào”, ông Lưu Văn Tín chia sẻ.
          Dẫn chúng tôi ra thăm lại bến đò Cố Xin, ông Tín không dấu được nỗi bồi hồi khi nhớ về quãng thời gian gần 60 năm trước. Bến đò này năm xưa nối hai xã Hưng Xuân (cũ) và Nam Cường (Nam Đàn), bố ông Tín là Lưu Xuân Khuồi (SN 1910), mẹ là Phạm Thị Diện (SN 1915) làm nghề chèo đò đưa khách sang sông. Đây cũng là điểm được lựa chọn để đưa bộ đội qua sông Lam, tiếp tục hành quân chi viện cho chiến trường. Vì thế, vợ chồng cố Xin được lãnh đạo địa phương giao nhiệm vụ chở bộ đội vượt sông. Nắm được nguồn tin bộ đội thường xuyên qua sông trên con đò ở Hưng Xuân, địch cho máy bay tăng cường đánh phá với mức độ ngày càng ác liệt, phá tan nhà cửa, làng mạc, khiến nhiều dân thường tử nạn.
          Ban đêm, địch thả pháo sáng dọc bến đò, phát hiện thấy mục tiêu là trút bom ồ ạt. Mặc cho bom đạn kẻ thù dội xuống như mưa, vợ chồng cố Xin luôn bám trụ kiên cường, sẵn sàng chở bộ đội qua sông, có đêm chở 300 người với hàng chục chuyến đò và hoàn thành nhiệm vụ trước lúc trời sáng. Có lúc, thuyền phải dừng ở giữa sông và tìm cách ngụy trang, chờ hết pháo sáng mới tiếp tục hành trình.
          Theo sách “Lịch sử Đảng bộ xã Hưng Xuân”, ngày 20/5/1967, một chiếc ca nô kéo 2 xà lan bị trúng thủy lôi của địch, khoảng 800 tấn đạn pháo cao xạ 100 ly bị chìm xuống lòng sông. Dân quân địa phương được lệnh tổ chức trục vớt, hàng chục người cùng ngụp lặn dưới sông, vớt từng quả đạn, chở vào bờ, lau chùi khô ráo và cất giấu an toàn, chờ lệnh chuyển ra chiến trường. Vợ chồng cố Xin thay nhau chở dân quân ra vị trí trục vớt rồi chở đạn vào bờ, góp phần hoàn thành nhiệm vụ trục vớt số đạn chìm dưới đáy sông.
          Nhớ người ngã xuống…
          Ông Lưu Văn Tín vẫn nhớ như in ngày 19/3/1968, cố Xin chở 4 quân nhân qua sông, khi quay về thì máy bay Mỹ ập đến dội bom, một quả rơi cạnh thuyền khiến cố và một người phụ chèo ngã xuống… Một quả bom khác rơi cạnh nhà, ngôi nhà bị đổ sập khiến cố Xin bà bị thương nặng, một thời gian sau cũng qua đời. Lúc này, việc chèo đò qua sông được giao ông Tín và các em thực hiện. Sự kiện cố Xin ngã xuống trong lúc làm nhiệm vụ được nhiều nhân chứng ghi nhớ và được ghi vào lịch sử địa phương.
          Điều khiến đại gia đình ông Lưu Văn Tín chưa có được niềm vui trọn vẹn khi bến đò Cố Xin được xếp hạng di tích lịch sử là cụ Lưu Xuân Khuồi vẫn chưa được công nhận liệt sĩ, gia đình cụ chưa được công nhận là gia đình có công với nước. Bởi lẽ, giá trị lịch sử của bến đò Cố Xin gắn với sự kiện lịch sử quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Đây là nơi tập kết bộ đội, xe chở quân lương, quân dụng để qua sông chi viện cho chiến trường miền Nam. Cố Xin đã ngã xuống ở bến đò này, hóa thân vào sông nước quê hương, góp phần vào sự nghiệp giải phóng đất nước. Được biết, gia đình và chính quyền địa phương đã nỗ lực thu thập, xác nhận thông tin, xây dựng hồ sơ nhưng vẫn chưa chưa đáp ứng được nguyện vọng của con, cháu cố Xin và những người từng làm nhiệm vụ tại bến đò lịch sử.
Theo người dân xã Xuân Lam, hơn nửa thế kỷ đi qua, khu vực bến đò Cố Xin đã có nhiều thay đổi. Sông Lam qua đây hình thành bãi nổi với diện tích khoảng 10 ha, chia dòng sông thành hai lạch nước. Phía Nam Cường là dòng chính, phía Xuân Lam là dòng phụ, bến đò Cố Xin năm xưa giờ là lạch nước nhỏ, là chốn neo đậu những chiếc thuyền chài cư dân ven sông. Phần lớn những người con của vợ chồng cố Xin đều sinh sống, làm ăn ở gần bến đò xưa, nơi gắn bó với cuộc đời các bậc sinh thành, gắn bó với tuổi thơ nhọc nhằn, lam lũ.
Hiện tại, quy hoạch chi tiết xây dựng Di tích Bến đò Cố Xin đã được UBND huyện Hưng Nguyên phê duyệt. Theo đó, di tích có hơn 370 m2 diện tích mặt đất và hơn 828 m2 diện tích mặt nước; các hạng mục quy hoạch di tích gồm lối vào, bia dẫn tích, cây xanh, thảm cỏ và mặt nước sông Lam.
Ông Nguyễn Văn Phận – Chủ tịch UBND xã Xuân Lam cho biết: “Bến đò Cố Xin được xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh là là niềm vinh dự, tự hào của nhân dân địa phương. Người dân Xuân Lam và các xã dọc tuyến đê Tả Lam có thêm một “địa chỉ đỏ” để giáo dục truyền thống yêu nước và cách mạng cho thế hệ trẻ; đồng thời là điểm tham quan, du lịch, kết nối với các điểm đến trong vùng để hình thành tour, tuyến du lịch ven sông Lam”.

Chú thích:

Quang cảnh Bến đò Cố Xin, xã Xuân Lam (Hưng Nguyên). Ảnh: Công Kiên
Ông Lưu Văn Tín kể lại những kỷ niệm về cụ thân sinh Lưu Xuân Khuồi. Ảnh: Công Kiên
Quy hoạch chi tiết xây dựng Di tích lịch sử Bến đò Cố Xin ở xã Xuân Lam. (Hưng Nguyên). Ảnh: Công Kiên

Tác giả bài viết: CK-TN