Doanh nghiệp Khởi nghiệp sáng tạo: Đặc điểm – Vai trò

Thứ tư - 09/11/2022 23:13 9.185 0

Phát triển của nhiều nước trên thế giới hiện nay đã chứng minh vai trò to lớn của doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo (DNKNST) đối với sự phát triển của nền kinh tế. Khuyến khích phát triển doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo cho phép khai thác tốt hơn nguồn lao động, nguồn vốn, công nghệ và thị trường. Đặc biệt doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo là môi trường thuận lợi để khai thác tối đa lượng chất xám, tinh thần làm giàu, ước mơ vươn mình ra thế giới của thế hệ trẻ hiện nay. Ngoài ra, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo làm giảm nguy cơ thất nghiệp, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giảm bớt sự chênh lệch giàu nghèo, thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ cao của quốc gia.

Trong thời gian gần đây, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã trở thành chủ đề được nghiên cứu, phân tích và bàn luận rộng rãi với nhiều góc độ tiếp cận khác nhau. Thực tế đã cho thấy cách mạng công nghiệp 4.0 đã có nhiều ảnh hưởng đến các lĩnh vực của đời sống, kinh tế, chính trị. Cả nước đang lỗ lực phấn đấu đạt mốc 1 triệu doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo vào năm 2020 đây là điều không hề dễ dàng đòi hỏi sự quyết tâm mạnh mẽ của cả nhà nước, doanh nghiệp và người dân.
Với sự phát triển mạnh mẽ của các DNKNST, Chính phủ đã lấy năm 2016 là năm “quốc gia khởi nghiệp” và phê duyệt đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025”. Luật doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng có nội dung về các DNKNST, điều này cho thấy vấn đề khởi nghiệp đang được nhà nước và xã hội dành sự quan tâm đặc biệt. Sự phát triển nhanh chóng của các DNKNST đã góp phần đáng kể vào những thành tựu và ngày càng khẳng định vai trò không thể thiếu của mình trong quá trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

Khái niệm doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo

Hiện nay, có khá nhiều định nghĩa hay cách hiểu về khởi nghiệp sáng tạo (KNST) và doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo (DNKNST). Trong tiếng Anh, khái niệm KNST (startup hoặc start-up) được hiểu là việc một cá nhân hay một tổ chức của con người đang trong quá trình bắt đầu kinh doanh, hay còn gọi là giai đoạn đầu lập nghiệp. Còn theo Mandela Schumacher-Hodge, thuật ngữ “DNKNST- startup" không dùng để thông báo loại hình của doanh nghiệp, mà chủ yếu dùng để miêu tả trạng thái phát triển của doanh nghiệp (Ví dụ: tất cả các tập đoàn lớn hiện nay đều đã từng là DNKNST).
Một cách tiếp cận khác theo Neil Blumenthal - Đồng sáng lập và đồng CEO của Warby Parker - thì "DNKNST là một công ty hoạt động nhằm giải quyết một vấn đề mà giải pháp không phải là hiển nhiên và dĩ nhiên không có gì đảm bảo thành công cả”.
Như vậy, theo định nghĩa của các nước tiên tiến, DNKNST có thể hiểu là một tập hợp các nguồn lực tạm thời (nhân lực, tiền, thời gian…) để đi tìm kiếm một mô hình kinh doanh mới và nhanh chóng xây dựng thành một tổ chức/doanh nghiệp đạt quy mô, đồng thời có khả năng lặp lại hay nhân rộng tại các thị trường khác nhau; và thường tận dụng công nghệ làm lợi thế cạnh tranh.
Tại Việt Nam, theo Luật Doanh Nghiệp Vừa và Nhỏ 2017, KNST (startup) là quá trình khởi nghiệp dựa trên việc tạo ra hoặc ứng dụng kết quả nghiên cứu, giải pháp kỹ thuật, công nghệ, giải pháp quản lý để nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm, hàng hóa và có khả năng tăng trưởng nhanh.
Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, DNKNST là một cộng đồng đặc biệt, “tính chất tạo ra những sản phẩm mới, phân khúc khách hàng mới bằng những công nghệ mới và ý tưởng mới chưa từng có, cách tiếp cận thị trường mới, thường là liên quan đến công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin và vì qua mạng nên không có tính biên giới”.
Chủ tịch HĐQT của FPT - ông Trương Gia Bình cho rằng: “nói đến startup phải nói đến đỉnh cao của khoa học công nghệ, nói đến điều thế giới chưa từng làm” và không tính đến các doanh nghiệp mở quán cà phê hay quán phở. DNKNST là quá trình khởi nghiệp dựa trên các giải pháp kỹ thuật, công nghệ, giải pháp quản lý để nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm, hàng hóa và có khả năng tăng trưởng nhanh.
Một cách hiểu tương tự, bà Trương Lý Hoàng Phi- Giám đốc điều hành Trung tâm Hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp TPHCM cho rằng DNKNST phải bảo đảm được hai yếu tố là “start” và “up”. “Start” có nghĩa là bạn bắt đầu với một ý tưởng mới, hoặc nếu ý tưởng đó không mới thì cách làm phải đột phá và thường thì gắn với ứng dụng công nghệ. Còn “up” liên quan đến khả năng thương mại hóa và quy mô của thị trường, nghĩa là ý tưởng đó phải có khả năng được triển khai trong thực tế, có khách hàng hoặc khách hàng tiềm năng, đồng thời phải có khả năng mở rộng được để “up” trong thời gian càng nhanh càng tốt.
DNKNST phải dựa trên một công nghệ mới, hoặc tạo ra hình thức kinh doanh mới, hoặc xây dựng một phân khúc thị trường mới. Tức là các DNKNST phải có gì đó khác biệt không chỉ với các DN khác ở trong nước và trên thế giới, với tất cả các công ty trước đây. Vì đặc điểm đó nên DN khởi nghiệp sáng tạo nhanh chóng thu hút được đầu tư trong và ngoài nước để phát triển nhanh, ví dụ như Facebook, Google, thế nên chỉ trong 2-3 năm đã phát triển để trở thành các tập đoàn lớn.
Như vậy, có thể hiểu DNKNST (Startup) là những công ty đang trong giai đoạn bắt đầu kinh doanh nói chung (Startup company), gắn với những đỉnh cao của khoa học công nghệ, nói đến những điều thế giới chưa từng làm. Doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo là một tổ chức được thiết kế nhằm cung cấp sản phẩm và dịch vụ trong những điều kiện không chắc chắn nhất và có cơ hội tăng trưởng nhanh nhất, xây dựng một phân khúc thị trường mới, tạo ra sự khác biệt.

Đặc điểm của doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo

DNKNST có những đặc điểm riêng khác với các doanh nghiệp thông thường. Các đặc điểm này được thể hiện, bao gồm:

1. Đột phá và sáng tạo

Đột phá và sáng tạo là một xu hướng tất yếu trong hoạt động kinh doanh trong thời đại 4.0. Giá trị của trí tuệ, sáng tạo và vô cùng to lớn, góp phần tạo sự đột phá và quyết định khả năng cạnh tranh của DNKNST trong điều kiện tiền vốn, máy móc, lao động là hữu hạn.
Tăng trưởng cao dựa vào sáng tạo và tiềm năng của DNKNST, với những ý tưởng kinh doanh mang tính đột phá và sáng tạo. Dựa vào những ý tưởng kinh doanh mang tính đột phá và sáng tạo dựa trên những giả thuyết không chắc chắn, nhưng đã rõ nhu cầu của thị trường và nếu việc hoạt động như dự định, sản phẩm hoặc dịch vụ có thể thu hút nhiều khách hàng tiềm năng đem lại một lực đẩy mạnh mẽ cho DNKNST.
Đối với DNKNST, tính đột phá là điều bắt buộc. DNKNST có thể tạo ra một giá trị tốt hơn so với những thứ đang có sẵn.
Công nghệ thường là đặc tính tiêu biểu của sản phẩm từ một DNKNST. Đây là yếu tố quyết định, là mục tiêu kiên quyết theo đuổi của các DNKNST.

1. Tiềm năng tăng trưởng và lợi nhuận lớn

Khác với doanh nghiệp truyền thống đề cao việc tạo ra lợi nhuận và một khi đạt được lợi nhuận mới nghĩ đến việc mở rộng doanh nghiệp. DNKNST sẽ đam mê tăng trưởng công ty càng nhanh càng tốt, và tạo ra một mô hình kinh doanh có tính tăng trưởng và nhân bản mô hình kinh doanh.
DNKNST xem mình là người đi khai phá thị trường, họ tạo ra ảnh hưởng cực lớn. Một DNKNST sẽ không đặt ra giới hạn cho sự tăng trưởng, và họ có tham vọng phát triển đến mức lớn nhất có thể. DNKNST xây dựng mô hình kinh doanh để sản phẩm hoặc dịch vụ của họ có thể cung cấp ở nhiều thị trường khác nhau và có thể tùy chỉnh trong mô hình chuyển đổi khách hàng (ví dụ: hỗ trợ khách hàng, ngôn ngữ, hậu cần, hoạt động tiếp thị), nhưng nhìn chung, thị trường toàn cầu có thể được giải quyết đồng thời với cùng một sản phẩm hoặc dịch vụ cốt lõi.
DNKNST sẽ tập trung vào phát triển một sản phẩm thật sự hữu ích cho người dùng, nhằm có được một lượng khách hàng đông đảo. Khi kế hoạch thành công, lợi nhuận tài chính có thể rất khổng lồ.

1. Khởi đầu khó khăn và rủi ro cao

So với doanh nghiệp truyền thống DNKNST có nhiều rủi ro hơn và cũng có nhiều lợi thế hơn. DNKNST thường làm việc theo nhóm để xây dựng doanh nghiệp dựa trên công nghệ, quy trình, quy mô kinh doanh, hoặc ý tưởng mới tạo ra cho họ một lợi thế cạnh tranh đáng kể so với các doanh nghiệp truyền thống.
Vốn của DNKNST bắt đầu từ chính tiền túi của người sáng lập, hoặc đóng góp từ gia đình và bạn bè, một số trường hợp thì gọi vốn từ cộng đồng (crowdfunding). Tuy nhiên, phần lớn các DNKNST đều phải gọn vốn từ các Nhà đầu tư thiên thần (angel investors) và Quỹ đầu tư mạo hiểm (Venture Capital).
DNKNST có ý tưởng khởi nghiệp độc đáo hoặc khác biệt/tốt hơn so với các giải pháp cạnh tranh trên thị trường. Điều này làm cho việc thực hiện (làm cho khách hàng thích sản phẩm hoặc dịch vụ của bạn hơn là sản phẩm hoặc dịch vụ của đối thủ cạnh tranh) không chắc chắn và đương nhiên là khá rủi ro. Trong thực tế, có một số DNKNST theo dõi những câu chuyện thành công của các doanh nghiệp khác (sử dụng cùng một mô hình kinh doanh, tham gia vào cùng một thị trường, có các sản phẩm hoặc dịch vụ tương tự).

1. Thiếu nguồn lực

Các DNKNST luôn thiếu nguồn lực (chủ yếu là thời gian và tiền bạc) vì thị trường mục tiêu của họ lớn và việc phát triển sản phẩm đòi hỏi nhiều thử nghiệm và tái triển khai. Điều quan trọng là tìm ra sự cân bằng phù hợp giữa sự phát triển và việc thực hiện. Mục tiêu cuối cùng là đạt đến giai đoạn có doanh thu nhanh chóng và tiết kiệm chi phí nhất có thể.
3. Vai trò của doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo đối với phát triển kinh tế
3.1 Đóng góp vào sự tăng trưởng kinh tế
Các DNKNST sẽ là động lực của mọi nền kinh tế trong giai đoạn tới. Các DNKNST ngày càng đóng góp nhiều hơn vào tổng GDP do số lượng ngày càng nhiều và phân bổ ở hầu hết các ngành, lĩnh vực và địa phương. Ngoài ra, tốc độ tăng trưởng của các DNKNST cao hơn rất nhiều so với các khu vực doanh nghiệp khác và có khả năng giữ vững nhịp độ tăng trưởng kinh tế và phát triển dù khi nền kinh tế rơi vào khủng hoảng.
Với sự tiếp sức của cuộc cách mạng công nghệ 4.0 và thương mại điện tử thì các DNKNST sẽ là khu vực cạnh tranh lớn nhất, sáng tạo lớn nhất vì nó huy động được toàn bộ nguồn lực cho xã hội và cho phát triển.
DNKNST khi thành công sẽ phát triển nhanh chóng trở thành các doanh nghiệp lớn đem lại nguồn lợi nhuận lơn. Với những doanh nghiệp thành công, quy mô của doanh nghiệp sẽ được mở rộng rất nhiều và sẽ dần trở thành các DN lớn, các tập đoàn xuyên quốc gia đóng góp vào tăng trưởng của nền kinh tế.
Các DNKNST có niềm tin và thái độ rất tích cực đối với nền kinh tế và xu hướng phát triển của nền kinh tế. Như vậy, DNKNST đang là xu hướng phát triển kinh tế của thế giới, đồng thời cũng là hạt nhân để phục hồi, phát triển kinh tế trong thời đại 4.0.
3.2 Giải quyết lượng lớn việc làm
Đặc điểm chung của các DNKNST là sử dụng ít lao động, tuy nhiên với số lượng Doanh nghiệp khởi nghiệp lớn sẽ giải quyết được số lượng lớn lao động đặc biệt là nguồn lao động trẻ có trình độ.
Giúp các bạn trẻ phát huy tối đa tiềm năng của họ thông qua việc tài trợ, cấp vốn hoặc tư vấn, cố vấn, tạo cơ hội việc làm và đào tạo thông qua công việc thực tế. Khu vực DNKNST huy động được các nguồn lực trong dân cư xã hội.
3.3 Huy động được các nguồn lực xã hội
Hiện nay rất nhiều DNKNST đang thiếu vốn trầm trọng thì nguồn vốn nhà rỗi trong dân cư còn nhiều nhưng không huy động được. Khi DNKNST tiếp xúc trực tiếp với người dân và huy động được nguồn vốn để kinh doanh. Tận dụng nguồn lực vốn từ những người thân trong gia đình là điều mà các DNKNST làm đầu tiên và rất phù hợp cho các DNKNST mới khởi đầu. Tuy là hình thức tự phát nhưng cũng đã tận dụng tốt nguồn lực nhàn rỗi trong xã hội.
Lực lượng DNKNST giúp huy động lượng lớn vốn tồn tại trong dân cư. Nếu có cơ chế phù hợp thì các nguồn lực của nền kinh tế sẽ được khai thác để tạo ra của cải vật chất và đem lại lợi nhuận cho cá nhân, gia đình, doanh nghiệp và xã hội.
Với việc đẩy mạnh khởi nghiệp thì vai trò của khu vực này thật sự lớn lao đối với các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển – những quốc gia có lượng vốn trong dân cực lớn.
3.3 Góp phần làm năng động nền kinh tế trong cơ chế thị trường
Tính linh hoạt của của các DNKNST đã tạo ra tính năng động của nền kinh tế. Việc chuyển đổi nhanh chóng nhằm lấp các khoảng trống của thị trường đã nói lên vai trò ổn định kinh tế của các DNKNST. Các DNKNST đem lại cho nền kinh tế một hình ảnh mới về sự phát triển năng động, trở thành động lực mới của nền kinh tế.
Sự ra đời của DNKNST đã làm tăng tính cạnh tranh của nền kinh tế, làm giảm sự độc quyền buộc các doanh nghiệp phải đổi mới công nghệ tăng tính cạnh tranh. Các doanh nghiệp phải liên tục đổi mới để tồn tại và phát triển. Với sự linh hoạt của mình, các DNKNST sẽ tạo ra sức hút cạnh tranh, đồng thời DNKNST còn đóng vai trò thúc đẩy quá trình chuyên môn hóa, phân công lao động trong sản xuất.
DNKNST là người đi tiên phong trong việc áp dụng công nghệ và các phát minh mới cũng như các sáng kiến về kĩ thuật. Do áp lực của cạnh tranh nên các DNKNST phải nghiên cứu cải tiến công nghệ và đưa ra công nghệ mới với sự khác biệt để có thể cạnh tranh thành công. Điều này đã làm thay đổi về công nghệ tạo ra nhiều đổi mới trong nền kinh tế, tăng cường đổi mới sáng tạo, tạo ra nhiều công ăn việc làm mới, nhiều lĩnh vực ngành nghề mới.
3.4 Góp phần đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế
Các DNKNST thường chọn các ngách của thị trường, nên khả năng bao phủ rất lớn. Vì qui mô và vốn nhỏ nên các DNKN thường chọn ngành về công nghệ hoặc dịch vụ, thương mại. Cách lựa chọn như trên sẽ làm dịch chuyển ngành dịch vụ so với ngành sản xuất, chế tạo và nông lâm ngư nghiệp. Ngoài ra, các DNKNST tạo điều kiện để chuyển đổi kinh tế nông thôn và tạo điều kiện để phụ nữ tham gia quản lý thông qua các dự án về nông nghiệp công nghệ cao. Ở nhiều quốc gia, những DNKNST làm về công nghệ hỗ trợ sản xuất nông nghiệp rất phát triển, chiếm một tỉ lệ cao trong các DNKNST. Đây là điều kiện để kinh tế nông nghiệp, nông thôn có cơ hội nhảy vọt và là điều kiện để chuyển dịch kinh tế nông thôn góp phần chuyển dịch nền kinh tế quốc gia.
Việc nhiều DNKNST được thành lập ở các vùng, các khu vực khác nhau đặc biệt là ở các vùng nông thôn sẽ làm giảm tỷ trọng ngành nông nghiệp, tăng tỷ trọng các ngành công nghiệp và dịch vụ. Điều này sẽ giúp cho việc chuyển dịch cơ cấu của toàn bộ nền kinh tế theo hướng giảm tỷ trọng ngành nông nghiệp, tăng tỷ trọng ngành công nghiệp và dịch vụ.
3.5 Ươm mầm các tài năng kinh doanh
Các DNKNST không chỉ có động lực từ những lợi ích kinh tế mà bên cạnh những mục đích về doanh thu và lợi nhuận, việc để lại lợi ích cho xã hội cũng là yếu tố thúc đẩy hàng đầu để phát triển DNKNST. Những yếu tố thúc đẩy khác bao gồm việc đóng góp tích cực cho cộng đồng và truyền cảm hứng và lôi cuốn người khác đi theo những khát vọng của họ. DNKNST cũng thể hiện sự cam kết mạnh mẽ trong việc hỗ trợ và phát triển những người trẻ như tạo ra những cơ hội thực tập và học nghề.
Điều này cho thấy sự ảnh hưởng cả về tinh thần khởi nghiệp và vai trò hỗ trợ của các DNKNST đối với các bạn trẻ là rất lớn giúp cho phong trào khởi nghiệp phát triển, và có thể nói DNKNST là nơi khởi phát tinh thần doanh nghiệp, nơi đào tạo và cho ra đời những doanh nghiệp và doanh nhân đem lại sự thay đổi sâu sắc đối với nền kinh tế.
Với việc hội nhập ngày càng sâu rộng, chúng ta đã và đang nhận được sự quan tâm và đầu tư từ các doanh nghiệp trên khắp thế giới. Hệ sinh thái khởi nghiệp theo đó cũng dần được hình thành, hướng tới mục tiêu quốc gia khởi nghiệp với khởi nghiệp sáng tạo là trung tâm.
Trong quá trình toàn cầu hóa, thời đại của cách mạng công nghiệp 4.0 các DNKNST có giá trị vô cùng to lớn trong việc đưa hình ảnh đất nước, đưa nền kinh tế vươn tầm. Với hoạt động ngày càng mạnh mẽ, sự phát triển nhanh của các DNKNST đã có tác động không nhỏ đến nền kinh tế. Phát triển DNKNST là chủ trương đúng đắn và kịp thời hội nhập của Đảng và Nhà nước nhằm phát huy mọi nguồn lực phục vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội./.

Tác giả bài viết: Khánh Huyền